Альпі шалғындарының гүлденуі

Мегаполисттің географиялық айрықшылығы Алматының тұрғындарына (сондай-ақ, қала қонақтарына) Жер ғаламшарының басқа мегаполисттері тек армандай алатын заттарды оңай еркін жасай алады! (Бұл туралы "Алматылық шекара: қала көшесінен көз қашықтығында - жанып тұрған шөл дала мен мұздықтар!" қараңыз). Мысалы, бізге, таңертең тұрып, тартылуға, желкені қасуға, ойланып, асықпай жиналып, жақсылап бір таңертеңгі асты ішіп алып... гүлдерге көз тойдыра қарауға аттану кешірімді. Мұның несі өзгеше? Өзгешелігі, мұнда жақын маңдағы саябақтағы гүлбақ туралы емес, нағыз биік альпілік шалғындар туралы сөз қозғалып отыр!

1. Табиғи "альпілік төбешіктер" Іле Алатауы тауларында, Алматы қаласының шетінен алыс емес жерде, таулы шырша ормандарының алқаптары аяқталатын жерде басталады...

2...Және де жартастар басталатын, мұздықтар қататын және жолдорбасы бар тәкаппар тауға өрмелеушілер жүрген жерден басталады.

3. Биік тау алқаптарының гүлденуі–эстеттерге арналған тамаша көрініс, себебі оның көз тартарлығын тек жақындағаннан кейін сезінуге және көруге болады, ал қашықтықтан ол қолжетімсіз.

4. Бірақ, жетсең болды (немесе арқанжолдың кабинкасынан шығу жетер–кімге қалай ұнайды) айналаңнан гүлдеп жатқан табиғаттың таңжайып, алуантүрлі және еліктірер әлемі ашылады.

5. Еңлікгүлдер, тасжарғандар, наурызгүлдер, қандыгүлдер, көкгүлдер, жыланбастар, ботакөздер, жауқазындар, шегіргүлдер, көкнәрлар, жуалар...

6. Бірақ-та, егер осы өсімдіктердің кейбіреулері Сізге жазық жерлерден таныс болса да, онда, мұнда, биік тауда, олар өзінің кіп-кішкентай нәзіктігімен және өзгерген жаратылысымен ең талғағыш флористтерді де бәрі бір таң қалдырады.

7. Қызыл дала алқаптары ғарыштан көрінетін-көкнәр, мұнда сарғыш түске боялып, бытыраңқы топтасып өседі.

8. Кіп-кішкентай шегіргүлдер төмендегілер сияқты күшті хош иіске ие болмаса да, жарқын түстің барытозаңдандырғыштарды еліктіреді.

9. Өте кішкентай ақкекірелер өздерінің керемет нәзіктігімен көз жауын тартады.

10. Көкгүлдер–өмірдің даңқына арнап салтанатты әнұран орындап тұрған кішкентай оркестрдің кернейлері секілді, барлық ережелер бойынша болмауы керек жерде таралған!

11. Мұнда, теңіз деңгейінен 3000 метрден астам биіктікте гүлдеп тұрғанның барлығы ызғырық желден құтылу және қатқақтардан сақтану үшін, барлық күш-жігерін салып, жерге қарай және бір-біріне жабысып тұр.

12. Биік тау гүлдерінің көбі нәзік мұртшалардан жасалған бірқилы "тондарға" оранып алғаны кездейсоқ емес.

13. Ең көрікті тон жұрыны–күміс-бозғылт еңлікгүлге, альпілік патшаға тиесіл.

14. Тянь-Шань Альпі болмаса да, әрі, мұнда еңлікгүлмен ешкімді де таң қалдыра алмасаң да, патшалық қан бұл гүлді бізде де таулардың бейресми елтаңбасы ретінде болады.

15. Қызығы, осындай ұқсас түске боялған биік таулардың тағы бір тірі нышаны– теңдесі жоқ аполлон, биік тау алқаптарының үстінен пыр-пыр етіп ұшқан, бекзаттық көбелек.

16. Аса зиянды климаттан сақтанудың тағы да бір тәсілі–осы тилакоспериумге ұқсас тығыз массаға үймелеп алу.

17. Бірақ, кез-келген жағдайда, бастысы–тезірек гүлдеп біту, қаулап өсіп болып, тұқымдарды шашып, келесі жазға дейін қайтадан тасалану.

18. Іле Алатауының биік тау бөктерінде жатқан қар жаздың ортасына қарай кетеді, ал тамыз айының соңында мұнда ызғарлы қар жауған алғашқы аяз соққы беруі де мүмкін.

19. Сондықтан-да, мұның барлығына жап-жақын тұратын, біздер үшін, осы таңғажайып гүлзарлардың апофеозының қысқа апталарында көріп қалу үшін асығуға тура келеді!

20. "Бүгін әлі ерте, ал ертең кеш болады" деген классиктің қанатты сөздері дәл мұнда қолданымды, өйткені, гүлдеу кездері кез-келген мезетте бітіп қалуы мүмкін, әр кезде бәрі бірдей бола бермейді!

21. Бірақ, Алматыдан жырақта тұратын және биік тау алқаптарының гүлденуін өз көзімен сүйсіне қарауды армандайтын нәзік эстеттерге үміт үзбеу қажет, себебі биік тау бөктері гүлсіз қалған жаз әлі бірде-бір рет болған емес!

Суреттер туралы. Барлық фотосуреттер Алматыға тікелей жақындықта шілде-тамыз айларында (Кіші Алматы шатқалында, Асы-Түрген үстіртінде және Талғар асуының айналасында) жасалды.